Obezite İlaç Tedavisi ve Zayıflama Ürünleri

 

Herkes reklamları ve şaşırtıcı vaatlerini görmüştür: 30 Günde 15 kg Verin..! Güvenli, Doğal ve Etkili! Yağ ve Selüliti Eritin..! Bir daha Asla Diyet Yapmayın..! Hapların, şurupların ve kremlerin güvenli, zahmetsiz zayıflama vaatleri heryerde mevcuttur.

AC Neilsona göre yalnızca 2005 yılında Amerikalılar, etkinliği kanıtlanmamış olan bu zayıflama ürünlerine yaklaşık 322 milyon dolar harcamıştır. Aynı zamanda Amerikan Obezite Derneği tarafından yürütülen bir anket de, ciddi bir zayıflama gereksinimi olanların, güvenlik ve etkinliği değerlendirilmiş bulunan tıbbi programlara katılmaktan çok bu ürünleri satın alarak kullanmayı istediklerini de bulmuşlardır.

 

 

Zayıflama için birçok doğal ürün mevcuttur, ancak bunların çok azı gerçekten ciddi anlamda incelenmiştir. Bu ürünler pekçok adla bilinirler, bazıları kromiyum gibi besinlerdir; bazıları hoodia, guarana, manolya ya da yosun gibi şifalı otlardır; bazıları ise çay, fasulye ya da arpa ekstresidir, hatta içlerinde steroid gibi hormonlar da vardır. Bazıları yağ yakmayı hızlandırdıklarını iddia ederken, bazıları belirli yağ bölgelerini hedef almakta, diğerleri ise iştahı bastırdıklarını iddia etmektedir. Herhangi birinde bir parça gerçek payı varsa da sıklıkla şirketler, basit bir şekilde çaresizce aşırı kilolu ya da obez olmaya bir çözüm bulmaya çalışanlara umut satmayı hedeflemektedir.

 

ABD’de bir zayıflama ürününü pazara sürmek nispeten kolaydır. Bu durum ülkemiz içinde geçerlidir. Türkiye’de de bu tür ürünlerin denetimi ve onay mekanizması Sağlık Bakanlığı yerine Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca yürütülmektedir. İlaçlardan farklı olarak bu ürünler klinik testlerden geçmek zorunda değildir; herhangi bir şey için güvenli ya da etkili olduklarının kanıtlanma zorunluluğu da yoktur.

 

Mevcut durumda zayıflama ürünlerine ilaçtan çok gıda muamelesi yapılmaktadır. Güvenlik, klinik denemelerle belirlenmek zorunda değildir, ancak ürünler diyet ürünleri olduklarından, güvenli oldukları varsayılmaktadır.

 

 

Reklamların, özellikle de zayıflama ürünleri için dikkat çekici iddialarda bulunduğu görünmektedir. Bunu nasıl yapılmaktadır?

 

Oldukça basit bir şekilde, zayıflama ürünleri reklamlarının çok büyük bir kısmı yasal değildir, firmalar basitçe yakalanmamaya ya da yakalanmadan önce para cezalarının kârlara kıyasla sönük kalmasına yetecek miktarda para kazanmaya bel bağlamaktadır.

 

Zayıflama ürünleri hakkında bulunulan iddialar konusu, belki de doktorları en çok rahatsız eden ve tüketicilerin kafasını karıştıran konudur. Yasal olarak bu ürünler bir hastalığın tanı, tedavi ya da önlenmesinde kullanılamaz veya bunu iddia edemez, bunu yapan ya da yaptığını iddia eden maddeler tanım olarak ilaçlardır.

 

Journal of the American Medical Association’ın 17 Eylül 2003 tarihli sayısında Harvard Medical School’dan Morris ve Avorn, en yaygın zayıflama ürünleri hakkında internette bulunulan iddialar üzerine bir anket gerçekleştirmiştir. Araştırmacılar 443 WEB sitesini araştırarak içerdikleri iddiaları, doğasında “hastalık” ya da “hastalık bulunmayan” olarak sınıflandırmak üzere ikiye ayırmışlardır. İncelenen sitelerin %76’sı ya ürün satan ya da satıcılara doğrudan bağlantı içeren perakende satış siteleri idi. Bu %76’nın %81’inde (338 site) bir ya da daha fazla sağlık iddiasında bulunuyordu ve bunların %55’i belirli hastalıkları tedavi ettiklerini, önlediklerini ya da teşhis ettiklerini iddia etmekte idi. Üstelik perakende sitelerinin %52’si, zayıflama ürünleri satışları için zorunlu olan federal sorumluluk reddini içermemekte idi. Sitelerin yalnızca %12’si iddialarını destekleyen referans materyaller sağlıyordu.

Yasa ile izin verilen zayıflama ürünlerinin iddialarının hem FDA hem de FTC kriterlerini karşılaması beklenmektedir. Sonuç olarak ABD de bile bu kriterler tam olarak sağlanamamaktadır. Bu durum zayıflama ürünlerinin üzerindeki denetimin yetersizliğini gözler önüne sermektedir. Ülkemizdeki durumun ise çok daha yetersiz boyutlarda olduğu bilinmektedir.

 

 

Mevcut durumda 2010 yılına kadar FDA’nın zayıflama için onayladığı üç ilaç bulunmaktaydı: Sibutramin (Reductil ®), Orlistat (Xenical ®) ve Noradrenerjik ürünler. Bunların tümü de azaltılmış kalori diyeti, egzersiz ve davranış değişikliği ile birlikte kullanılması önerilmektedir. Ancak 2010 yılı sonlarına doğru Sibutramin yan etkilierindeki olumsuz geri bildiriminden dolayı FDA tarafından kullanımı yasaklanmış ve piyasadan geri çekilmiştir.

 

Farmakoterapi 30 kg/m2’den büyük vücut VKİ sahip ya da 27 kg/m2’den büyük VKİ ile birlikte en az bir kardiyak risk faktörü (yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet) bulunan hastalar için kullanılmaktadır.

 

Yeni bir ilaç (Rimonabant) henüz bu yıl FDA tarafından zayıflama için onaylanmıştır. Bu ilaç, kardiyometabolik risk faktörlerini azaltmayı ve kilo kaybı ile olası sigara bırakmada yardımcı olmayı hedeflemektedir.

 

Zayıflamaya, daha da önemlisi uzun dönem kilo kaybını sürdürmeye gerçekten yarayan şey nedir? Obezite kronik bir hastalıktır. İster diyabet, isterse de hipertansiyon, artrit, yüksek kolesterol vs. olsun, kronik hastalıklarda iyileşme için değil, kontrol altına alma için uzun dönemli ilaç tedavisi gereklidir. Şimdiki zamanda bu kronik hastalıkları tedavi edemiyoruz, aynı şey obezite için de geçerlidir. Ancak bunları kontrol etmeyi öğreniyoruz.

 

İlaçlar zayıflamayı harekete geçirmek için çoklu mekanizmalar kullanmaktadır. İştahı bastırmakta, isteği kontrol etmekte, insülin duyarlılığını artırmakta ve metabolik ayar noktasını düşürmektedir.

 

Sibutamin zayıflamak ve zayıflamayı sürdürmek için yetişkinlerde kullanılmak üzere 1999 yılında FDA tarafından onaylanmıştır. Aynı zamanda hastaların daha çabuk doyum hissetmelerine ve yemek isteklerini azaltmalarına yardımcı olmak için beyin kimyasalları ile (serotonin ve norepinefrin) birlikte çalışır. Sibutramin ve Fentermin de benzer yan etkiler görülür (yukarıda sıralanan). Yetersiz kontrollü tansiyon, kalp hastalığı, aritmi, kalp yetmezliği ve felçli hastalar sibutramin kullanmamalıdır. Birçok antidepresan, ağrı kesiciler, bazı antibiyotikler ve bitkisel ilaçlar sibutramin ile etkileşebilir. Sibutramin 2010 yılı içerisinde bildirilen yan etkilerindeki artış ve problemlerden dolayı FDA tarafından kullanımı yasaklanmış ve piyasadan kaldırılmıştır.

 

Orlistat 1998 yılında yetişkinlerde, 1999 yılında da gençlerde (12 yaş ve üzeri) zayıflamak için onaylanmıştır. Orlistat, merkezi olarak etki etmeyen ve yağın barsaklardaki emilimini azaltarak çalışan ilk ilaçtır. Orlistat, gıdalarla alınan yağın yaklaşık 1/3’ünü “bloke” eder. Genel olarak orlistat güvenli bir ilaçtır. Az sayıda ilaçla etkileşmekte olup hemen her hastada kullanılabilmektedir. Yağda çözünen vitaminlerin emilimindeki azalmadan dolayı hastaların, orlistatın kronik kullanılması ile birlikte bir multivitamin alması tavsiye edilmektedir. Orlistatın yan etkileri ishal, gaz, yağlı büyük abdest ve dışkı kaçırmayı içermektedir. Bu yan etkiler zamanla azalmakta olup, düşük yağlı bir diyet takip etmekle sakınılabilir.

 

 

Fentermin zayıflama için en çok reçete edilen amfetamin benzeri ilaçtır. Fenterminin yalnızca kısa süreli (12 haftadan az) kullanımı onaylanmaktadır; bu noktada hastaların çoğu ilaç için tolerans geliştirmiş olabilir ve artık o kadar etkili değildir. Bu ilaç sınıfı, beyindeki kimyasal uyarıları değiştirerek iştahı bastıran hafif uyarıcılardır. Yaygın yan etkileri sinirlilik, ağız kuruluğu, kabızlık, tansiyon artışı ve nabız artışını içermektedir. Kalp hastalığı, kontrolsüz yüksek tansiyon, nöbet ve sinirsel bozuklukları geçmişi bulunan kişilerde kullanılmamalıdır.